5D BIM – het nut van elementclusters

Het gebeurt meer dan eens dat de bouwheer bij aanbesteding ontdekt dat zijn budget ontoereikend is voor het droomontwerp dat zijn/haar enthousiast architectenbureau heeft uitgewerkt. Om deze frustraties aan beide zijden van de tekentafel een halt toe te roepen, is er 5D BIM. Maar hoe doe je dit in de praktijk?

Eerst en vooral moeten we vermijden dat we de huidige chaos inzake informatie- en kostenmanagement uitsluitend in de handen leggen van computernerds om op te lossen. Accountancy had ook eerst een rekeningstelsel vooraleer verschillende software ontwikkelaars aan de slag gingen. In de bouwsector zijn sedert een paar jaar alle ingrediënten – lees standaarden en normen – voldoende gestabiliseerd om een allesomvattend afsprakenstelsel te maken.

De kapstok ervan is de ISO 12006-2:2015 Building construction — Organization of information about construction works — Part 2: Framework for classification. Eigenlijk mag er geen enkele informatie- en kostenmanager in de bouwsector rondlopen die deze ISO standaard niet als zijn broekzak van binnen en buiten kent!

Hieraan zijn er verschillende invullingen gegeven: SfB, CCS, Uniclass, Omniclass. Maar dit is niet voldoende. Hierna gooien we nog een paar andere normen in pot die minstens even noodzakelijk zijn.

Inzake Construction Process is, mijns inziens, RIBA[1] plan of work 2020 uit de UK het meest geschikt. Het vertrekt van een tabel waarbij elke kolom een “Stage” is.

Stage[2] 0 Strategic Definition is de “snuffelronde”, zeg maar. Het echte werk begint in Stage 1 Preparation & Brief.

In deze Stage maakt men best eerst een massamodel, dat men, via een raming, gaat toetsen aan de beschikbare financiële middelen.

De te consulteren norm is de NEN 2699:2017 Investerings- en exploitatiekosten van onroerende zaken - Begripsomschrijvingen en indeling. Deze norm kent een toelichting en een tabel in Excel formaat dat uitklapbaar is tot op 6 niveaus. Op niveau 3 vind je de elementclusters.

Een dergelijke raming maakt men dus o.b.v. kostenkengetallen[3] van elementclusters die men heeft bepaald uit voorgaande projecten. Let wel, de projecten moeten niet gelijkaardig zijn, wél de elementclusters.

Bv. bij elementcluster B1A Fundering, zou er een “aanstiplijst” kunnen zijn:

• algemene funderingsplaat
• waterdichte kuip met 1 /2 /3 ondergrondse bouwlagen
• funderingssleuven en/of -sokkels en vloerplaat op volle grond
• valse putten
• grindkernen
• paalfundering met grondverdringing
• paalfundering met grondafvoer
• palenwanden
• slibwanden
• grondankers
• onderschoeiing
• grondwaterverlaging
• …

Mooie theorie, maar hoe zit het in de praktijk?

Ik heb het geluk om early adopters te hebben. Bij de vervangingsnieuwbouw van AZ St Maarten te Mechelen, een ontwerp van VK Architects & Engineers, hebben we na oplevering deze kostenkengetallen verzameld. Bimplan heeft ze gevisualiseerd en tijdens een symposium in het voorjaar van 2019 werden ze aan het publiek voorgesteld.

Gedurende de volledige budgetcontrole, inclusief de verwerking van de meer- en minwerken, werd er voor gewaakt alle kosten te koppelen aan het juiste elementcluster. Wij hadden, naast het as built model, dus ook de totaalbedragen van:

• B1A Fundering
• B1B Skelet
• B1C Dakafbouw / dakafwerking
• B1D Gevelafbouw / gevelafwerking
• Etc.

Bimplan heeft uit het as built model een grof massamodel afgeleid en daar de nodige hoeveelheden conform de NBN EN 15221-6 Facility Management - Deel 6: Metingen van oppervlakte en ruimte in Facility Management uit afgeleid.

Bekijk je nu deze massastudie vanuit de onderzijde, dan vormt, alle zichtbare oppervlakte samen de Building Footprint.

M.a.w. de totaalprijs van elementcluster B1A Fundering gedeeld door deze oppervlakte, levert een concreet kostenkengetal dat gebruikt kan worden in volgende projecten. Zet er een korte toelichting – i.c. een waterdichte kuip van 1 bouwlaag op een paalfundering met grondverdringing en grondwaterverlaging – en een peildatum bij en middels AI kan je per elementcluster trendlijnen opbouwen die je bij volgende projecten in een handomdraai toelaten die eerste massastudie af te toetsen tegen de beschikbare financiële middelen.

Samen met AZ St Maarten is er nu een volledige dataset op elementcluster niveau beschikbaar. De ziekenhuiswereld is solidair en deelt kennis. Bij UZ Gent, met ook VK Architects & Engineers als ontwerpteam en Bimplan als consultant inzake 3D modelleren en PB calc & consult als budget controller, wordt daar nu dankbaar gebruik van gemaakt.

VK ontwerpt met alle nodige tools om zijn ideeën over te brengen aan de klant MAAR maakt parallel ook een massastudie conform de schillenmethode waarbij we voor elke zone en per elementcluster vanuit o.a. AZ St Maarten een set kostenkengetallen ter beschikking hebben om beslissingen vlug door te rekenen. Glenn De Hondt van VK verwoordt het als volgt:

“In het begin leek het vrij complex, en zeer verregaand, maar eens ik me echt verdiept had in de systematiek en de manier waarop alles is opgebouwd, moest ik wel bekennen dat Peggy’s systeem verdomd goed bedacht was. […] Voor ons als ontwerpers is het een gigantisch voordeel om van in het begin van het ontwerp, vanaf het moment dat de eerste grote lijnen uitgetekend zijn, ons een spiegel voor het hoofd gehouden te worden door Peggy met de budgettaire impact. Door de BouwData methode, krijg je al vanaf de eerste grote vlekken een eerste, al vrij correcte raming, en kan je snel schakelen door het maken van alternatieve ontwerpkeuzes.

Het kan als een belemmering van het ontwerpproces lijken, maar niets is zo vervelend om na dagen, weken, of maanden je werk te moeten herzien omdat dan blijkt dat je niet volledig on track was naar opgesteld budget toe, en je bouwheer dan ook een foutief plaatje had voorgehouden. 

Doordat Peggy gebruikt maakt van gegevens die uit een de BIM-model komen, kan ze na bepaalde wijzigingen of ontwerpkeuzes ook snel weergeven wat de budgettaire impact is.”

Tot op heden is de AI beperkt tot de uitstekende samenwerking tussen alle hersenpannen van bovenvermeld team maar naarmate het draagvlak voor een professionele kostenbeheersing en de bereidheid om volgens standaarden en normen te werken, groter wordt, kan er gekeken worden om ook échte AI te ontwikkelen.

In afwachting is er een A3 poster met een overzicht van alle normen en standaarden die samen een rekeningstelsel voor de bouwsector kunnen vormen. Deze is gratis verkrijgbaar via een simpele mail naar info [at] bouwdata [dot] net

#innovation #rekeningstelsel #BouwData #benchmark #AZSTM #VK #Bimplan #UZG

[1] Royal Institute of British Architects

[2] Ik behoud hier zeer uitdrukkelijk de Engelse term uit de standaard in contrast met het projectgebonden Phases [P] of deelprojecten die chronologisch gerealiseerd gaan worden.

[3] Kostenkengetallen (KKG) zijn kenmerkende kosten per eenheid van kostendrager voor het gehele bouwwerk, een ruimtelijk deel daarvan, een elementcluster, een element of per functionele eenheid (component)